Visie op leren
Leven is leren, maar wat maakt leren tot een belevenis?
Maar al te vaak wordt leren, ook in academische milieus die beter zouden moeten weten, gelijkgesteld met het verwerven en onthouden van informatie; dat wordt dan meteen 'kennis' genoemd. Ik pleit voor een veel intensere vorm van leren, één die je voorbereidt op leven in de vele toekomsten die mogelijk zijn en die je zelf mee vorm kunt geven. Leren wordt voor mij een belevenis als het (1) appelleert aan een hoger persoonlijk verlangen, (2) in open dialoog met anderen gebeurt en (3) gericht is op praktisch handelen.Leren als persoonlijke transformatie
Of het nu derde orde leren, 'transformational learning' of metanoia heet, echt leren betekent dat je echt verandert: leren is een ontdekkingsreis in jezelf!Deze visie op leren stoelt op een eeuwenlange traditie, maar in elk geval heeft Arnold Cornelis haar treffend onder woorden gebracht. Leerdoelen, zo stelt hij, liggen niet buiten maar in de mens; goed onderwijs slaat de brug tussen een extern wereldbeeld en je eigen emotionele zelfbeeld. Goed onderwijs legt niets op en schrijft niet voor, maar schept ruimte door het tonen van mogelijkheden.
Echt leren betekent (voor)oordelen over de maatschappij, organisaties en vooral jezelf continu uitdagen; uiteindelijk betekent het in de diepste zin anders denken en vooral anders handelen!
Leren als dialoog
Leren betekent je horizon verruimen met die van anderen, beweert Hans-Georg Gadamer. De dialoog is hier de aangewezen vorm voor: open, nieuwsgierig converseren met anderen zonder hen persé te willen overtuigen en met als enig doel om tot een diepere, gedeelde betekenisgeving te komen; een toepassing van de Ik/Jij relatie van Martin Buber!Leren is je openstellen voor de verschillen tussen mensen. Het 'learning by sharing'-concept operationaliseert deze gedachte naar de verschillende rollen in een academische leersituatie: docent, onderzoeker, student en 'reflective practitioner'. Leren wordt in deze zin een gemeenschappelijk engagement: een orkest met vele gelijkgestemde, elkaar verrijkende instrumenten als metafoor voor de lerende organisatie.
Leren als praktisch handelen
Als kind leren we vooral door te observeren en na te bootsen; het lijkt wel een schande om toe te geven dat dit in de volwassenenwereld in heel veel gevallen ook zo gebeurt.Dit leren middels ervaringen is in de medische wereld vanzelfsprekend; niet voor niets complementeert men aan een medische faculteit onderwijs en onderzoek met patiëntenzorg. Waar blijft de zorg voor organisaties in onze leerprocessen? Of zoals een oud Spaans spreekwoord zegt: 'No es lo mismo hablar de toros que estar en el redondel'. Er is een verschil tussen lezen over stieren en in de arena staan.
Nu de toekomst fundamenteel onvoorspelbaar is geworden en ICT hierbij als accelerator fungeert, geldt eenzelfde opmerking ook voor onderzoek. Niet het verklaren van de feiten van gisteren, maar het generatief werken aan morgen middels het toepassen van 'action research' en 'design thinking' is dé leerrijke onderzoeksaanpak op ons vakgebied.
Leren is leven, maar dat moet je zelf ontdekken: een leraar kan het wel voordoen, maar het niet voor je doen!